TỈNH BÌNH DƯƠNG VỚI LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG GỐM SỨ

Tỉnh Bình Dương nằm ở phía đông của miền Nam Việt Nam, với thị trấn Thủ Dầu Một cách thành phố Hồ Chí Minh 30 km về phía Nam. Một trong những đặc trưng văn hoá quan trọng của Bình Dương là mạng lưới các làng nghề truyền thống trải khắp tỉnh, chuyên sản xuất gốm sứ, sơn mài, điêu khắc, đúc thau ... Nhưng đó là sản xuất gốm truyền thống là niềm tự hào thực sự của Bình Dương. Thế hệ sau thế hệ, tay khéo léo và trí tuệ nghệ thuật đã tạo ra một sự đa dạng rất lớn về đồ gốm và đồ gốm đã thiết lập tên của họ trên toàn thế giới.

 Theo các nhà sử học, sản xuất gốm xuất hiện ở Bình Dương vào thế kỷ 18 và thực sự bắt đầu phát triển khi một số thợ gốm Trung Quốc đến Bình Dương trên các tàu thương mại. Khi thấy chất lượng cao của đất sét địa phương, trữ lượng cây gỗ lớn và gỗ trầm tích cao lanh có thể dễ dàng khai thác, họ quyết định ở lại Bình Dương, sinh ra nghề mà vẫn hoạt động cho đến ngày nay.

 Mặc dù chúng bị ảnh hưởng rất lớn bởi nền văn minh Trung Hoa, nhưng các thợ gốm Việt Nam đã không trực tiếp làm gốm sứ Trung Quốc; Họ kết hợp các yếu tố theo những cách thức ban đầu, có kinh nghiệm với những ý tưởng mới và những đặc điểm được áp dụng từ các nền văn hoá khác như Campuchia và Champa. Đây là một trong những lý do tại sao người ta nói rằng Việt Nam đã sản xuất gốm sứ tinh vi nhất ở Đông Nam Á.

Ngay từ thời thơ ấu của nó, gốm Bình Dương được sản xuất với một loạt các hoa văn trang trí. Bên cạnh gốm sứ truyền thống xanh, một phong cách mới nhanh chóng trở nên nổi tiếng dưới cái tên "Gốm Lái Thiêu". Nó chủ yếu bao gồm các đồ dùng gia đình như bát và các món ăn mở rộng trưng bày các món ăn ngon, ấm trà và chén, các thùng đựng gạo nấu

Ảnh 1. Gốm sứ Bình Dương phát triển mạnh mẽ

 Ngọn như vòm, chai, vv Các mẫu trang trí được vẽ trên men theo phong cách rất tinh xảo và cây. Họ thường sử dụng ba màu, đỏ tía, xanh lá cây và đen hoặc đỏ, đen và chàm. Phổ biến phổ biến là một con gà, một cây chuối hoặc một bó hoa cúc, nhưng các mô hình khác cũng bao gồm hoa và chim, hoặc lá và phong cảnh. Gốm Bình Dương vẫn là một loại đồ dùng bằng đất nâu xốp, chủ yếu là men trắng (trắng ngà). Với thời gian, các họa tiết trang trí đã được phát triển về sự đa dạng cho sự hài lòng của khách hàng trong và ngoài nước. Gốm sứ Bình Dương được xưởng bằng lò nung hình. Qua thời gian, sản phẩm, quy trình công nghệ lò và quy trình sản xuất đã liên tục được cải thiện khi thợ Bình Dương trải qua các giai đoạn hiện đại hoá, cơ giới hóa để nâng cao năng suất cũng như chất lượng sản phẩm của mình.

 Hiện nay có 125 nhà sản xuất gốm sứ hoạt động trên 500 lò nung ở tỉnh Bình Dương, phần lớn làm việc ở Thuận An và huyện Tân Uyên, cũng như ở thành phố Thủ Dầu Một. Họ sản xuất hàng triệu miếng mỗi năm - để đáp ứng nhu cầu của thị trường trong nước và cũng xuất khẩu trên toàn thế giới. Hai công ty chính đã góp phần tạo dựng uy tín cho sản phẩm gốm Bình Dương trên thị trường quốc tế là Công ty gốm Nan Việt và Minh Long 1. Tọa lạc tại huyện Tai Uyen, công ty này hiện đang điều hành cơ sở hạ tầng trên diện tích 27 ha và xuất khẩu khoảng 1.000 container Đồ gốm đến Châu Âu và Nam Mỹ hàng năm. Loại thứ hai là tên tiếng Việt lớn khác trên thị trường thế giới. Nó đang vận hành lò nung hầm kỹ thuật cao và sử dụng công nghệ mới nhất trong các dây chuyền sản xuất của nó từ các giai đoạn trộn vật liệu đến thiết kế, mô hình, sơn phủ cho khô. Các công ty nổi tiếng khác như Thanh Lê, Minh Tân, Hiệp Kỳ, Cường Phát cũng như một số nhà máy sản xuất đã góp phần rất lớn vào sự phát triển của gốm Bình Dương trên toàn thế giới, với kim ngạch xuất khẩu gần 60 triệu USD năm.

     Một sản phẩm gốm được làm ra phải qua đến 7 khâu đoạn từ tìm kiếm cao lanh, phối liệu, tạo hình sản phẩm, chỉnh sửa rồi nhúng men, phun màu, vẽ dưới men hoặc làm màu trên men và nung chín sản phẩm. Mỗi khâu lại có những công đoạn nhỏ. Ví dụ như phối liệu gồm 3 công đoạn nhỏ là khai thác, vận chuyển, phối liệu, xối hồ để chắt lọc và nhào trộn đất sét tinh. Khâu tạo hình gồm 4 công đoạn nhỏ là tạo dáng sản phẩm, hong khô, nhúng men da và hong khô sản phẩm… Các công đoạn ấy hầu như đều được làm bằng tay, bằng kinh nghiệm được tích lũy của người thợ và đã trở thành bí quyết lưu truyền của mỗi gia đình, mỗi lò gốm sứ, được người thợ đúc kết cô đọng trong tám chữ: Nhất liệu, nhì nung, tam hình, tứ trí. Nghệ nhân Bùi Văn Giang, lò gốm Hưng Ký tại xã Tương Bình Hiệp, thị xã Thủ Dầu Một cho rằng: “Trong nghề gốm, khó nhất là khâu in”.

     Hoa văn trang trí trong sản phẩm gốm sứ Bình Dương với nhiều đề tài phong phú như Bát tiên quá hải, Thất Hiền, Phước-Lộc-Thọ, Mai - lan - cúc - trúc, Lưỡng long tranh châu, sư tử hí cầu và các tích cổ Trung Quốc trong Tây Du Ký, Thủy Hử, Tam Quốc Chí… Người thợ gốm Bình Dương cũng lấy hình ảnh thực trong thiên nhiên như con gà, con cua, con cá, con chim chào mào, hoa cúc, thảo mộc… để làm cảm hứng sáng tác trên sản phẩm gốm của mình, tạo nên những bức tranh gốm hồn nhiên, hấp dẫn cùng với nghệ thuật thể hiện màu sắc tương phản, sinh động.

     Hiện nay, khi gốm sứ trong nước đang bị cạnh tranh mạnh mẽ bởi các sản phẩm từ Trung Quốc và các nước khác trong khu vực, thì gốm sứ Bình Dương vẫn giữ được chỗ đứng trên thị trường trong và ngoài nước. Sản phẩm gốm của tình Bình Dương năm vừa qua đã thu được hàng ngàn tỷ đồng. Riêng công ty TNHH Gốm sứ Minh Long đạt doanh thu hơn 350 tỷ đồng.

Ảnh 2. Hoa văn gốm sứ Bình Dương vô cùng phong phú 

     Anh Đặng Quang Tự, một khách hàng đang sinh sống tại xã Tương Bình Hiệp, thị xã Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương nhận xét: “Các sản phẩm gốm sứ của Bình Dương có nhiều mẫu mã hợp với văn hóa của người Việt Nam. Chất lượng gốm cũng không thua kém so với các sản phẩm của các nơi khác nhập vào. Tôi là người rất ưa chuộng các sản phẩm gốm sứ của Bình Dương, nhất là dĩa, chén, ấm, ly uống nước”.

     Cùng với gốm Bát Tràng, Tràng An, Biên Hòa,… gốm sứ Bình Dương đã góp phần tạo ra các sản phẩm phục vụ nhân dân và là mặt hàng xuất khẩu có giá trị kinh tế cao.

     Từ hòn đất vô tri vô giác, qua bàn tay nhào nặn của các nghệ nhân, những sản phẩm gốm sứ đậm chất nghệ thuật đã ra đời. Các nghệ nhân nổi tiếng còn lại trong làng gốm sứ Bình Dương hiện nay như: Lý Ngọc Minh, Lý Ngọc Bạch, Từ Trung Hiếu, Vương Cẩm Uông, Dương Văn Long… vẫn như những con ong chăm chỉ, ngày đêm miệt mài, tìm tòi, sáng tạo và truyền nghề cho thế hệ mai sau. Để khẳng định vị thế của nghề gốm sứ địa phương, vào tháng 9 năm nay tỉnh Bình Dương sẽ tổ chức Festival gốm sứ với quy mô lớn nhằm quảng bá hình ảnh một Trung tâm sản xuất và bảo tồn gốm sứ lớn nhất cả nước./.